Ważne pojęcia: Powstanie lokalnych ośrodków władzy – pod koniec wojny w 1918 r. na ziemiach poszczególnych zaborów powstawały lokalne ośrodki władzy, w celu przejęcia administracji w polskie ręce, rozbrojenia wojsk państw centralnych; działały m. in.: Rada Narodowa Księstwa Cieszyńskiego, Polska Komisja Likwidacyjna w Krakowie, Naczelna Rada Ludowa w PoznaniuTymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej – powstał 7 listopada 1918 r. w Lublinie pod przewodnictwem Ignacego Daszyńskiego; poparty przez Polską Partię Socjalistyczną i partie ludowe; zapowiadał reformę rolną, nacjonalizację banków i kopalń, powszechne prawa wyborcze; po rozmowach z J. Piłsudskim rząd rozwiązał sięRoman Dmowski – przywódca Narodowej Demokracji (endecji); w czasie wojny stał na czele Komitetu Narodowego Polski popierając państwa ententy; reprezentował Polskę na konferencji pokojowej w ParyżuJędrzej Moraczewski – socjalista, premier rządu; ogłosił demokratyczną ordynację do Sejmu Ustawodawczego; ogłosił dekret o Tymczasowym Naczelniku Państwa; przeprowadził reformy społeczno-gospodarcze (8-godzinny dzień pracy, prawa wyborcze dla kobiet, ubezpieczenia społeczne)Ignacy Jan Paderewski – kompozytor i pianista; członek Komitetu Narodowego Polski; w styczniu 1919 r. Józef Piłsudski powierzył mu urząd premiera; reprezentował Polskę na konferencji pokojowej w ParyżuDecyzje traktatu wersalskiego w sprawie polskiej – z 28 czerwca 1919 r.; Niemcy musiały oddać Polsce Wielkopolskę, Pomorze Gdańskie; Gdańsk został wolnym miastem; plebiscyty miały się odbyć na Górnym Śląsku, Warmii, Mazurach i PowiśluMały traktat wersalski – włączony do traktatu wersalskiego 28 czerwca 1919 r. nakładał obowiązek ochrony praw mniejszości narodowych w nowych państwach Europy Środkowej (także w Polsce)„Spadek” po zaborcach i wojnie – trudności w scaleniu ziem polskich po 123 latach zaborów; różnice między zaborami w każdej dziedzinie życia społeczno-gospodarczego; zniszczenia wojenne, brak infrastruktury komunikacyjnej i jednolitego prawa drogowego, chaos monetarny, zacofanie gospodarcze, analfabetyzm (ok. 40%), brak jednolitego systemu administracyjnego, prawnego i skarbowego Idea inkorporacji – propagowana przez Romana Dmowskiego, zakładała włączenie ziem na zasadzie narodowej (Polska dla Polaków); na przyłączanych ziemiach ludność niepolska powinna być w mniejszości, aby łatwo ją było zasymilować z ludnością polskąIdea federacji – propagowana przez Józefa Piłsudskiego, zakładała powstanie państwa polskiego jako wielonarodowego, w granicach przedrozbiorowych, na zasadzie federacji z Litwą, Białorusią i w przyszłości z Ukrainą, które miały być pasem ochronnym przed komunistyczną RosjąWojna z Zachodnio-Ukraińską Republiką Ludową o Galicję Wschodnią – r. – do lipca 1919 r.; ofiarna walka Orląt Lwowskich; wyparcie Ukraińców za Zbrucz przez armię polską (Błękitna Armia gen. Józefa Hallera)Wojna z Ukraińską Republiką Ludową o Wołyń – ten ośrodek władzy Ukraińców powstał w Kijowie; pod wpływem zagrożenia bolszewickiego oba państwa ukraińskie (ZURL i URL) połączyły się w 1919 r. i powstała Ukraińska Republika Ludowa na czele z atamanem Symonem Petlurą; w 1920 r. Józef Piłsudski zawarł rozejm z Ukraińcami, uznano granicę na rzece Zbrucz oraz zagwarantowano pomoc armii polskiej w wyparciu bolszewików z obszarów nad DniepremOrlęta lwowskie – młodzież, dzieci wspierające armię polską walczącą z armią Zachodnio-Ukraińskiej Republiki Ludowej o przyłączenie Lwowa do Polski; pochowani na Cmentarzu ŁyczakowskimWojna polsko-bolszewicka w 1920 r. – atak armii rosyjskich dowodzonych przez Siemiona Budionnego i Michaiła Tuchaczewskiego; bolszewicy oddali Wileńszczyzną Republice Litewskiej, powołali Tymczasowy Komitet Rewolucyjny Polski; w Warszawie powstał Rząd Obrony Narodowej na czele z Wincentym Witosem; zwycięstwo armii polskiej w bitwie warszawskiej 15 sierpnia 1920 r. i nad Niemnem we wrześniu 1920 r. doprowadziły do rozejmu i podpisania 18 marca 1921 r. pokoju w RydzeLinia Curzona – zaproponowana w 1920 r. przez brytyjskiego ministra Georga Curzona linia podziału ziem między Polską a Rosją Radziecką wzdłuż linii rzek Niemen-BugTymczasowy Komitet Rewolucyjny Polski – powołany w zajętym przez bolszewików Białymstoku w 1920 r.; zapowiadał utworzenie polskiej republiki radzieckiej, na czele z Feliksem Dzierżyńskim i Julianem MarchlewskimBitwa warszawska zwana „cudem nad Wisłą” – rozegrała się na przedpolach Warszawy 13-15 sierpnia 1920 r. pod dowództwem naczelnym Józefa Piłsudskiego; rozbicie armii Michaiła Tuchaczewskiego uznano za bitwę, która zmieniła losy świata; przerwano marsz bolszewików w kierunku Europy Zachodniej, uratowano polską państwowośćBitwa pod Zadwórzem – nazywana polskimi Termopilami; 17 sierpnia 1920 r. polski oddział liczący 330 żołnierzy pod dowództwem kpt. Bolesława Zajączkowskiego walczył z silniejszymi oddziałami Konnej Armii Siemiona Budionnego; prawie wszyscy obrońcy zginęli, ale udało im się opóźnić marsz bolszewików, przez co można było przygotować skuteczną obronę LwowaPokój w Rydze – zawarty 18 marca 1921 r.; granica polsko-radziecka na linii rzek Dźwina–Zbrucz, Rosja miała zwrócić polskie dzieła sztuki zagrabione w czasach carskich; podpisano gwarancje praw mniejszości narodowych po obu stronach granicy„Bunt” Żeligowskiego – zajęcie 9 października 1920 r. przez dywizję litewsko-białoruską pod dowództwem gen. Lucjana Żeligowskiego Litwy Środkowej z Wilnem; w 1922 r. Wileńszczyzna została przyłączona do II Rzeczpospolitej Sytuacja w zaborze pruskim – zwolennicy endecji byli przekonani, że o przynależności ziem polskich zaboru pruskiego korzystnie dla nas zdecydują mocarstwa na konferencji pokojowej w Paryżu w 1919 r.; działacze Polskiej Organizacji Wojskowej, Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” opowiadali się za zorganizowaniem powstania niepodległościowego; w Poznaniu powstała Naczelna Rada Ludowa i Polski Sejm Dzielnicowy; 26 grudnia 1918 r. do Poznania przybył Ignacy Jan Paderewski entuzjastycznie witany przez Polaków; Niemcy zaczęli zrywać polskie flagi, ostrzelali budynek „Bazaru”, stąd 27 grudnia 1918 r. Polacy przystąpili do walkiPowstanie wielkopolskie – początek 27 grudnia 1918 r.; objęło całą Wielkopolskę; początkowo pod dowództwem kpt. Stanisława Taczaka, później gen. Józefa Dowbór-Muśnickiego; 16 lutego 1919 r. zawarto w Trewirze rozejm, a na mocy traktatu wersalskiego Wielkopolskę, Pomorze Gdańskie i ziemię chełmińską włączono do PolskiPowstania śląskie – o przynależności Górnego Śląska miał zadecydować plebiscyt; napięte stosunki społeczne polsko-niemieckie doprowadziły do wybuchu I powstania w sierpniu 1919 r.; zamachy niemieckie na Polaków wywołały II powstanie w 1920 r.; przegrany przez Polskę plebiscyt w marcu 1921 r. wywołał III powstanie w maju 1921 r.; w październiku 1921 r. Rada Ligi Narodów dokonała podziału Górnego Śląska przyznając Polsce 1/3 obszaru plebiscytowego, ale najbardziej uprzemysłowionegoWojciech Korfanty – obrońca polskości, walczył o powrót ziem zaboru pruskiego do Polski; początkowo związany z ruchem narodowym, w II Rzeczpospolitej stał na czele Chrześcijańskiej Demokracji; był członkiem Naczelnej Rady Ludowej w Poznaniu i komisarzem plebiscytowym na Górnym Śląsku; stał na czele trzeciego powstania śląskiegoPlebiscyt – głosowanie ludności za przynależnością określonego terytorium do danego państwa; w plebiscycie na Górnym Śląsku głosowało ponad 1,1 mln osób; uprawnieni byli dorośli mieszkańcy oraz osoby urodzone na obszarze plebiscytowym, ale już tam niemieszkające; propaganda niemiecka i sprowadzenie na czas głosowania ponad 200 tys. osób urodzonych na Górnym Śląsku przyczyniły się do sukcesu; dlatego niezadowoleni Polacy rozpoczęli trzecie powstanie śląskieWalka o Śląsk Cieszyński – 23 stycznia 1919 r. wojska czeskie zajęły teren Śląska Cieszyńskiego; brak zaangażowania Polski, która w tym czasie prowadziła walki o granicę wschodnią; planowano plebiscyt, ale polska delegacja została zmuszona na konferencji w Spa w lipcu 1920 r. do rezygnacji z plebiscytu i zgodziła się na rozpatrzenie sprawy przez Radę Ambasadorów, która 28 lipca 1920 r. zadecydowała, że Czechosłowacja dostała tereny na zachód od rzeki Olzy, Spisz i Orawę Sejm Ustawodawczy – wybrany 26 stycznia 1919 r. przez wszystkich obywateli powyżej 21 roku życia, według demokratycznej ordynacji wyborczej (ogłoszonej w 1918 r. przez rząd Jędrzeja Moraczewskiego); wybory odbyły się tylko na ziemiach byłej Kongresówki i w Galicji Zachodniej; w pozostałych dzielnicach wybory miały się odbyć po zakończeniu walki o granice II RP lub do sejmu weszli posłowie polscy wybierani do parlamentów państw zaborczych; do sejmu weszli posłowie partii: Związku Ludowo-Narodowego (endecji), PSL-Piast, PSL-Wyzwolenie, Polskiej Partii SocjalistycznejMała konstytucja – uchwalona 20 lutego 1919 r. uregulowała kompetencje Naczelnika Państwa (Józef Piłsudski), który wraz z rządem odpowiedzialny był przed sejmemPolska Partia Socjalistyczna – Ignacy Daszyński, Jędrzej Moraczewski; żądała nacjonalizacji podstawowych gałęzi przemysłu i parcelacji wielkich majątków ziemskichPolskie Stronnictwo Ludowe „Piast” – Wincenty Witos, Maciej Rataj; partia głosiła hasła agraryzmu i reformy rolnej; w 1931 r. PSL-Piast i PSL-Wyzwolenie powołały Stronnictwo LudoweChrześcijańska Demokracja (chadecja) – Wojciech Korfanty; program nawiązywał do nauki społecznej Kościoła katolickiego zawartej w encyklice papieża Leona XIII z 1891 Demokracja (endecja) – Roman Dmowski; partia o charakterze narodowym, głosiła hasła solidaryzmu społecznego, czyli współpracę wszystkich grup społecznych; działała pod nazwą Związek Ludowo-Narodowy, a od 1928 r. jako Stronnictwo NarodoweKomunistyczna Partia Polski – Adolf Warski; partia głosiła hasła rewolucyjne, komunistyczne; rozwiązana przez Stalina w 1938 r., a jej działacze poddani byli represjom stalinowskim w latach 30. XX Związek Jedności Narodowej – przez przeciwników zwany Chjeną; było to porozumienie endecji i chadecji przed wyborami parlamentarnymi w 1922 r.; w 1923 r. powstał rząd Chjeno-Piasta (Związek Ludowo-Narodowy [endecja], Chrześcijańska Demokracja [chadecja], PSL-Piast) na czele z Wincentym WitosemKonstytucja marcowa – ogłoszona 17 marca 1921 r.; wprowadziła podział na: władzę ustawodawczą (sejm i senat), władzę wykonawczą (prezydent i rząd na czele z premierem), władzę sądowniczą; gwarantowała szerokie prawa obywatelskie; powierzyła dużą władzę parlamentowi, a ograniczyła kompetencje prezydentaGabriel Narutowicz – naukowiec, hydrotechnik, odpowiedzialny za budowę hydroelektrowni w Szwajcarii i po powrocie do Polski elektrowni w Porąbce na Sole; urząd prezydenta II RP sprawował od 9 do16 grudnia 1922 r.; został zamordowany przez zwolennika endecji Eligiusza NiewiadomskiegoStanisław Wojciechowski – związany z PSL-Piast; urząd prezydenta II RP pełnił od grudnia 1922 r. do maja 1926 r.; zastąpił go na tym stanowisku Ignacy MościckiWładysław Grabski – związany z Narodową Demokracją, reprezentował Polskę na konferencji pokojowej w Paryżu; jako premier i minister skarbu przeprowadził w Polsce reformę walutową w 1924 r. – wprowadził polskiego złotego, jedynym emitentem waluty był Bank PolskiReforma rolna – Sejm Ustawodawczy ogłosił ustawę w lipcu 1920 r., ale właściciele ziemscy bojkotowali ją w myśl konstytucji marcowej o nienaruszalności praw własności; w 1925 r. ogłoszono ustawę o dobrowolnej parcelacji majątków powyżej 180 hektarów, 300 ha na Kresach Wschodnich i 700 ha w majątkach uprzemysłowionych (za takie uznano po¬siadające np. gorzelnie, młyny); właściciele ziemscy dostawali odszkodowanie w cenie rynkowej ziemiMniejszości narodowe w II RP – w 1921 r. ludność Polski liczyła około 27 mln; struktura ludności według narodowości: 68,9% Polacy, 13,9% Ukraińcy, 8,6% Żydzi, 3,1% Białorusini, 2,3% Niemcy, 3,2% inne narodowości (Litwini, Czesi, Tatarzy); mniejszości etniczne (Łemkowie, Bojkowie, Huculi) Kryzys rządów parlamentarnych – kryzys gospodarczy („wojna celna” z Niemcami w 1925 r., ponowna inflacja); klęska polityki zagranicznej (w Locarno Niemcy zagwarantowali nienaruszalność granicy Francja i Belgią); krytyka rządów parlamentarnych za „sejmokrację” i „partyjniactwo”; 10 maja 1926 r. powstanie rządu koalicji Chjeno-Piasta z Wincentym Witosem; klęska demokracji w Europie i początek rządów silnych przywódców; upatrywanie w Piłsudskim człowieka zdolnego przezwyciężyć kryzys w Polsce; poparcie partii lewicowych i części armii dla PiłsudskiegoPrzewrót majowy – 12 maja 1926 r. początek zbrojnego zamachu stanu (zginęło ok. 400 osób); strajk kolejarzy uniemożliwił dotarcie do Warszawy wiernych rządowi oddziałów zbrojnych; dymisja prezydenta Stanisława Wojciechowskiego i rządu Wincentego Witosa; powołanie rządu Kazimierza Bartla, a na stanowisko prezydenta Ignacego MościckiegoJózef Piłsudski – w czasie I wojny był dowódcą I Brygady walczącej u boku państw centralnych; po „kryzysie przysięgowym” w 1917 r. został internowany w magdeburskiej twierdzy; po powrocie do Polski Rada Regencyjna powierzyła mu władzę nad wojskiem i władzę cywilną; powołał rząd Jędrzeja Moraczewskiego; pełnił urząd Tymczasowego Naczelnika Państwa i Naczelnika Państwa; po wyborze Gabriela Narutowicza na urząd prezydenta wycofał się z życia publicznego; dokonał zbrojnego zamachu w 1926 r. i rozpoczął rządy autorytarne; pełnił dożywotnio urząd ministra do spraw wojskowych i Generalnego Inspektora Sił ZbrojnychIgnacy Mościcki – wybitny naukowiec, chemik, wynalazca ( pozyskiwania kwasu azotowego z powietrza); w latach 1926-1939 był trzecim prezydentem II RP; po internowaniu władz polskich w Rumunii w 1939 r. skorzystał z zapisu konstytucji kwietniowej i wyznaczył Władysława Raczkiewicza na prezydenta RP na uchodźstwie; od jego nazwiska nazwano Mościce koło Tarnowa, gdzie był inicjatorem budowy zakładów chemicznychNowela sierpniowa – 2 sierpnia 1926 r. dokonano zmian w konstytucji marcowej, wzmacniając urząd prezydenta i ograniczając kompetencje władzy ustawodawczejRządy sanacji – sanacja, czyli uzdrowienie systemu władzy; przejęcie władzy w 1926 r. przez zwolenników Józefa Piłsudskiego; był to system rządów autorytarnych opartych na autorytecie Marszałka Piłsudskiego; po śmierci Piłsudskiego w 1935 r. ukształtowała się grupa zamkowa z prezydentem Mościckim na czele i grupa wojskowa (tzw. GISZ) wokół marszałka Edwarda Rydza-ŚmigłegoKonstytucja kwietniowa – opracowana przez sanację i podpisana przez prezydenta 23 kwietnia 1935 r.; najwyższą władzę w państwie miał prezydent odpowiedzialny tylko „przed Bogiem i historią”; ograniczono rolę parlamentu i prawa obywatelskieBezpartyjny Blok Współpracy z Rządem (BBWR) – powołany w 1928 r. na czele z Walerym Sławkiem; przystąpiły do niego różne organizacje i grupy polityczne, krytykujące konstytucję marcową i popierające rządy sanacji; rozwiązany w 1935 – sojusz partii opozycyjnych w stosunku do sanacji (lewicy i centrum); w 1930 r. prezydent Mościcki rozwiązał parlament, opozycyjnych posłów aresztowano i uwięziono w Brześciu nad Bugiem; w tym czasie zorganizowano wybory do parlamentu, zwane brzeskimi, które wygrał BBWRBereza Kartuska – obóz dla więźniów politycznych utworzony w 1934 Zjednoczenia Narodowego (OZN) – zwany „Ozonem”, został powołany w 1937 r. przez płk Adama Koca; chciał skonsolidować społeczeństwo na zasadzie solidaryzmu i nadrzędnej roli państwaFront Morges – zawiązany w Szwajcarii, był opozycją przeciwko rządom sanacji pod przewodnictwem Ignacego Jana Paderewskiego i gen. Władysława Sikorskiego; politycy ci powołali w 1937 r. partię Stronnictwo Pracy Edukacja w II Rzeczpospolitej – po odzyskaniu niepodległości ok. 40% obywateli było analfabetami; w 1919 r. wprowadzono powszechny obowiązek szkolny dzieci w wieku 7-14 lat; w 1924 r. minister Stanisław Grabski przeprowadził reformę szkolnictwa, zmniejszającą ilość szkół dla mniejszości narodowych i tworzącą szkoły dwujęzyczne; w 1932 r. reformę szkolnictwa przeprowadził minister Janusz JędrzejewiczSzkoły wyższe w II RP - uniwersytety w: Krakowie, Lwowie, Wilnie, Warszawie, Poznaniu, Lub¬linie (Katolicki Uniwersytet Lubelski założony w 1918 r.), Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, politechniki i szkoły artystyczne; przed wybuchem II wojny światowej było 32 placówki szkolnictwa wyższegoNaukowcy II RP – Stefan Banach, Wacław Sierpiński i Franciszek Leja (matematyka), Tadeusz Kotarbiński i Władysław Tatarkiewicz (filozofia), Florian Znaniecki (socjologia), Gabriel Narutowicz (hydrotechnika), Ignacy Mościcki (chemia), Eugeniusz Romer (kartografia)Literatura okresu międzywojennego – Stefan Żeromski, Władysław Reymont, Zofia Nałkowska, poeci skupieni wokół pisma „Skamander” (Jan Lechoń, Julian Tuwim, Kazimierz Wierzyński), futuryści (Anatol Stern, Bruno Jasieński), Awangarda Krakowska (Julian Przyboś)Teatr – w latach 1938–1939 działały 32 sceny w 16 miastach, Reduta Juliusza Osterwy, Teatr Polski Arnolda Szyfmana; dramaty Stanisława Ignacego Witkiewicza (Witkacego); rozkwit kabaretówMalarstwo – impresjonizm (Józef Mehoffer, Leon Wyczółkowski), formizm (Stanisław Ignacy Witkiewicz), malarstwo historyczne Wojciecha KossakaArchitektura – styl dworkowy nawiązujący do tzw. stylu narodowego (np. dworek Piłsudskiego w Sulejówku); funkcjonalizmem i modernizmem (zabudowa Gdyni) Gdynia – w latach 1920-21 z inicjatywy inż. Tadeusza Wendy i Eugeniusza Kwiatkowskiego podjęto decyzję o budowie portu; w 1923 r. otwarto tymczasowy port w Gdyni, a w 1926 r. miasto otrzymało prawa miejskie; było to jedno z najlepiej rozwijających się miast w EuropieEugeniusz Kwiatkowski – inżynier chemik, ekonomista, minister skarbu, przemysłu i handlu w II RP; inicjator budowy portu w Gdyni; twórca Centralnego Okręgu PrzemysłowegoCentralny Okręg Przemysłowy (COP) – światowy kryzys ekonomiczny w latach 1929-1933 spowodował upadek gospodarki polskiej, pogłębiły się różnice między Polską A (zachodnią, uprzemysłowioną) a Polską B (rolniczą, zacofaną gospodarczo); inż. Eugeniusz Kwiatkowski opracował plan 4-letni, który miał przejąć przez państwo udziały w prywatnych przedsiębiorstwach, rozpocząć inwestycje państwowe w budownictwie, energetyce, komunikacji, aby wyprowadzić Polskę z kryzysu i ujednolicić Polską A i B; w ramach tego planu powstał Centralny Okręg Przemysłowy w widłach Wisły i Sanu (tzw. „trójkąt bez-pieczeństwa”); elektrownie (Rożnów, Porąbka, Stalowa Wola), zakłady zbrojeniowe (Sanok, Stalowa Wola, Radom), zakłady samolotowe (Mielec, Rzeszów), fabryka samochodów ciężarowych (Lublin), zakłady chemiczne w Dębicy i Niedomicach; budowa rurociągów naftowych i gazowych, sieci kolejowej i drogowej, melioracja gruntów, powstanie nowych miast i osiedli Układ w Rapallo – podpisany 16 kwietnia 1922 r. między Rosją Radziecką a Niemcami; gwarantował rezygnację obu państw ze wzajemnych roszczeń finansowych związanych z wojną i nacjonalizacją przedsiębiorstw obywateli niemieckich w Rosji; nawiązano stosunki dyplomatyczne, handlowe i współpracę wojskową; stanowił zagrożenie dla rodzącej się RzeczpospolitejPakt reński – podpisany na konferencji w Locarno w 1925 r. gwarantował nienaruszalność granicy między Francją i Belgią a Niemcami; brak takich gwarancji ze strony Niemiec dla Polski i CzechosłowacjiPolityka prometejska – wspieranie przez Józefa Piłsudskiego ukraińskich, kozackich i kaukaskich ośrodków antyradzieckich; Polska była jednak słabym państwem, aby doprowadzić do kryzysu w ZSRRIdea „Międzymorza” – pomysł Józefa Piłsudskiego stworzenia federacji państw Europy Środkowej, nawiązujący do tradycji Rzeczpospolitej Obojga Narodów, aby przeciwstawić się dominacji Niemiec lub ZSRR; ze względu na konflikt Polski z Litwą lub dążenia narodowościowe (np. Ukraińców) pomysł ten nie był możliwy do zrealizowaniaWojna prewencyjna – działania podjęte w celu uprzedzenia ataku przeciwnika i zmuszenie go do wyrzeczenia się agresji; Piłsudski zaproponował takie działania Francji, aby obalić Hitlera, który doszedł do władzy w 1933 r.; Francja odrzuciła pomysł, ale zaniepokoił on Hitlera, który w 1934 r. podpisał układ z PolskąPolityka równowagi – tzw. równej odległości między Moskwą a Berlinem i utrzymania poprawnych stosunków z III Rzeszą i ZSRR; prowadzona od 1932 r. przez ministra spraw zagranicznych Józefa Becka Niemieckie żądania wobec Polski – w październiku 1938 r. Joachim von Ribbentrop skierował żądania w stosunku do Polski: włączenie Wolnego Miasta Gdańska do III Rzeszy, budowy eksterytorialnej autostrady i linii kolejowej łączącej Prusy Wschodnie z RzesząFall Weiss („Biały Plan”) – plan agresji Niemiec na Polskę; początkowo wyznaczono datę agresji na Polskę 26 sierpnia 1939 r., ale po zawarciu sojuszu polityczno-wojskowego między Polską a Wielką Brytanią, Hitler zmienił termin ataku na 1 września 1939 Ribbentrop-Mołotow – zawarty w Moskwie 23 sierpnia 1939 r. o nieagresji między III Rzeszą a ZSRR z dołączonym tajnym protokołem o podziale stref wpływów w Europie; do ZSRR miały należeć ziemie na północ od Litwy, linii rzek Narew–Wisła–San i Besarabia; pozostałe ziemie (Litwa, ziemie polskie) znalazły się pod wpływami niemieckimiJózef Beck – współpracownik Józefa Piłsudskiego; minister spraw zagranicznych w latach 1932-1939; prowadził politykę równowagi między Moskwą a Berlinem; 5 maja 1939 r. wygłosił w sejmie przemówienie, w którym odrzucił niemieckie żądania i skrytykował politykę appeasementu (ustępstw wobec żądań Hitlera, pokoju za wszelką cenę)Fundusz Obrony Narodowej i Fundusz Obrony Morskiej – darowizny społeczeństwa polskiego na dozbrojenie armii; z zebranych funduszy zbudowano okręt podwodny ORP Orzeł, działa i karabiny maszynowe Ważne daty: 1 listopada 1918 r. – początek konfliktu polsko-ukraińskiego o Lwów i Galicję Wschodnią7 listopada 1918 r. – powstanie rządu Ignacego Daszyńskiego11 listopada 1918 r. – koniec I wojny światowej; odzyskanie przez Polskę niepodległości; przejęcie władzy przez Józefa Piłsudskiego28 listopada 1918 r. – ordynacja wyborcza do Sejmu Ustawodawczego ogłoszona przez rząd Jędrzeja Moraczewskiego27 grudnia 1918 r. – wybuch powstania wielkopolskiego26 stycznia 1919 r. – wybory do Sejmu Ustawodawczego20 lutego 1919 r. – ogłoszenie „Małej konstytucji”28 czerwca 1919 r. – podpisanie traktatu wersalskiego17-24 sierpnia 1919 r. – pierwsze powstanie śląskie10 lutego 1920 r. – zaślubiny Polski z morzem dokonane przez gen. Józefa Hallera7 maja 1920 r. – ofensywa polsko-ukraińska doprowadziła do wyparcia bolszewików z Kijowa11 lipca 1920 r. – przegrany przez Polskę plebiscyt na Warmii, Mazurach i Powiślu; do Polski włączono tylko 5 wsi na Powiślu i 3 wsie na Mazurach13-15 sierpnia 1920 r. – bitwa warszawska zwana „cudem nad Wisłą”17 sierpnia 1920 r. – bitwa pod Zadwórzem19-28 sierpnia 1920 r. – drugie powstanie śląskie31 sierpnia 1920 r. – bitwa pod Komarowem, pokonanie Armii Konnej Siemiona Budionnego przez wojsko polskie20-26 września 1920 r. – bitwa nad Niemnem; pokonanie bolszewików przez armię polską9 października 1920 r. – zajęcie tzw. Litwy Środkowej z Wilnem przez gen. Lucjana Żeligowskiegoluty 1921 r. – układ polsko-francuskimarzec 1921 r. – układ polsko-rumuński17 marca 1921 r. – uchwalenie konstytucji marcowej18 marca 1921 r. – podpisanie traktatu ryskiego kończącego wojnę o granicę wschodnią20 marca 1921 r. – przegrany przez Polskę plebiscyt na Górnym Śląsku2/3 maja 1921 r. – początek trzeciego powstania śląskiegokwiecień 1922 – układ w Rapallo między Rosją Radziecką a Niemcami (Republiką Weimarską)9-16 grudnia 1922 r. – sprawowanie urzędu prezydenta II RP przez Gabriela Narutowicza20 grudnia 1922 r. – wybór Stanisława Wojciechowskiego na prezydenta II RP; złożył urząd po przewrocie majowym w 1926 r. – reforma walutowa Władysława Grabskiegopaździernik 1924 r. – Władysław Reymont otrzymał Literacką Nagrodę Nobla za powieść „Chłopi”1925 r. – reforma rolna1925 r. – „wojna celna” Polski z Niemcami16 października 1925 r. – układ w Locarno1926 r. – Gdynia otrzymała prawa miejskie12 maja 1926 r. – przewrót majowy Józefa Piłsudskiego2 sierpnia 1926 r. – ogłoszenie noweli sierpniowej1928 r. – powstanie Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem (BBWR)27 sierpnia 1928 r. – Pakt Brianda-Kellogga o wyrzeczeniu się wojny, miał zapewnić światowy pokój29 czerwca 1930 r. – kongres Centrolewu w Krakowie1931 r. – zjednoczenie partii ludowych i powołanie Stronnictwa Ludowegolipiec 1932 r. – reforma szkolnictwa Janusza Jędrzejewicza25 lipca 1932 r. – podpisanie paktu o nieagresji pomiędzy Polską a ZSRR, przedłużony w 1934 r. na kolejne 10 lat26 stycznia 1934 r. - deklaracja polsko-niemiecka o nieagresji, zakończeniu wojny celnej i zaprzestaniu agresywnej propagandy oraz przestrzeganiu praw Polaków w Gdańsku23 kwietnia 1935 r. – uchwalenie konstytucji kwietniowej12 maja 1935 r. – śmierć Józefa Piłsudskiego1937 r. – powołanie Obozu Zjednoczenia Narodowego (OZN)1937 r. – powstanie Stronnictwa Pracymarzec 1938 r. – rząd litewski przyjął żądania Polski i nawiązał stosunki dyplomatyczne2 października 1938 r. – zajęcie przez Polskę Zaolzia28 kwietnia 1939 r. – zerwanie przez Hitlera paktu o nieagresji z Polską (od 26 stycznia 1934 r.)5 maja 1939 r. – przemówienie ministra spraw zagranicznych Józefa Becka w sejmie23 sierpnia 1939 r. – zawarcie paktu Ribbentrop-Mołotow25 sierpnia 1939 r. – sojusz polityczno-wojskowy pomiędzy Polską a Wielką Brytanią Powyższy materiał został opracowany przez Przeczytanie i zapamiętanie tych informacji ułatwi Ci zdanie klasówki. Pamiętaj korzystanie z naszych opracowań nie zastępuje Twoich obecności w szkole, korzystania z podręczników i rozwiązywania zadań domowych.