36 tydzień ciąży to 34 tydzień życia płodowego. Trwa III trymestr i rozpoczyna się 9 miesiąc ciąży. Do planowanego porodu pozostał już zaledwie miesiąc — chociaż trzeba pamiętać, że niewiele dzieci rodzi się dokładnie w terminie. Po zakończeniu tego tygodnia płód będzie można uznać za donoszony — do jego końca zalicza się nadal to grupy tzw. „późnych wcześniaków”. Chociaż pod wieloma względami przypomina noworodka, to poszczególne narządy i układy nadal dojrzewają, dlatego najlepiej będzie, jeśli pozostanie jeszcze w macicy. W 36 tygodniu ciąży u kobiet rodzących po raz pierwszy często dochodzi do wstawienia się główki dziecka. Mogą też pojawiać się pierwsze symptomy zwiastujące zbliżający się poród — odejście czopa śluzowego bądź silniejsze skurcze Braxtona-Hicksa. Zobacz, jak odróżnić wczesne symptomy przedporodowe od rozpoczynającego się porodu. Sprawdź też, czym jest poród wspomagany — kiedy się go przeprowadza, jakie narzędzia mogą być podczas niego wykorzystane, a także w jaki sposób taki zabieg wpływa na matkę oraz dziecko. Jak rozwija się płód w 36 tygodniu ciąży? Jak wygląda płód w 36 tygodniu ciąży? Objawy w 36 tygodniu ciąży Pierwsze objawy porodu: jak je rozpoznać? Zabiegi wspomagające poród: poród z użyciem próżniociągu Zabiegi wspomagające poród: poród z użyciem kleszczy Jak rozwija się płód w 36 tygodniu ciąży? 36 tydzień ciąży to 34 tydzień życia płodowego. Rozpoczyna się ostatni, 9 miesiąc ciąży, a tym samym powoli dobiega końca III trymestr. Do porodu pozostało około miesiąca. Po zakończeniu tego tygodnia ciąży płód będzie już można nazwać donoszonym. W tym momencie znajduje się w specyficznej grupie, którą określa się czasem jako „późne wcześniaki” czy „noworodki blisko terminu porodu”. Określenie to dotyczy dzieci urodzonych między 34 a 37 tygodniem ciąży. Ta grupa stanowi zdecydowaną większość, bo aż około 70% wszystkich wcześniaków1. Chociaż na tym etapie ciąży płód jest już w pełni ukształtowany, nadal dojrzewają jego narządy i układy. Dlatego — choć poród w tym momencie nie stanowi zwykle poważnego zagrożenia — warto pamiętać, że lepiej jest, by jeszcze przez co najmniej tydzień dziecko pozostało w macicy. Badania wskazują, że dzieci znajdujące się w grupie „późnych wcześniaków” częściej rodzą się przez cesarskie cięcie. Jednym z najczęstszych problemów jest też niewystarczająca dojrzałość płuc u niektórych płodów — pamiętajmy, że tempo rozwoju płuc jest kwestią indywidualną. Zaburzenia oddychania w tej grupie wiąże się – z ogólną niedojrzałością układu oddechowego, – z niezainicjowanym procesem wchłaniania płynu płucnego; proces ten rozpoczyna się zwykle po 37 tygodniu ciąży, – z niewystarczającą ilością surfaktantu; jego dostateczną ilość najczęściej można stwierdzić po 36 tygodniu ciąży2. Kolejne problemy, z jakimi może borykać się „późny wcześniak”, to np.: – zbyt wysoki poziom bilirubiny, – niedojrzałość układu pokarmowego, powodująca rzadsze oddawanie stolca czy wzrost krążenia wątrobowo-jelitowego, – problemy z utrzymaniem stabilnej temperatury ciała, ze względu na niedojrzałość tkanki tłuszczowej brunatnej oraz tkanki tłuszczowej białej, – występowanie wylewów dokomorowych i okołokomorowych, związanych niedojrzałością oraz zaburzeniami krążenia mózgowego3. Jak widać, chociaż dziecko wydaje się już być całkowicie dojrzałe i bardzo przypomina donoszonego noworodka, to jednak każdy kolejny tydzień pozostawania w macicy (do terminu porodu) jest dla niego korzystny i zmniejsza ryzyko wystąpienia powikłań. Dotyczy to oczywiście ciąży niepowikłanej, niestwarzającej ryzyka dla matki czy płodu. W ostatnich tygodniach życia prenatalnego płód nadal gromadzi zapas tkanki tłuszczowej: białej oraz brunatnej. Za dojrzewanie i gromadzenie tej drugiej odpowiadają takie hormony jak prolaktyna, leptyna czy kortyzol — ich stężenie jest najwyższe w terminie porodu4. Dzięki warstwie tłuszczu twarz płodu staje się gładka i pełna, może też mieć już pucołowate policzki, które często kojarzą nam się z typowym niemowlakiem. Co ciekawe, na wielkość policzków wpływa nie tylko odkładanie się tkanki tłuszczowej, ale też intensywność treningu mięśniowego czyli np. ssania kciuka. Czaszka dziecka wciąż pozostaje elastyczna i niezasklepiona, dzięki czemu łatwiej mu będzie przecisnąć się przez kanał rodny5. Mniej więcej od 33 tygodnia ciąży, kiedy ilość płynu owodniowego była największa, stopniowo dochodzi to jej istotnego spadku. Mniejsza ilość płynu owodniowego oraz większe rozmiary płodu powodują, że jego aktywność nieco spada. Ruchy mogą być za to często wyczuwane, a nawet widoczne przez powłoki brzuszne matki. 1, 2, 3, 4. Baumert Małgorzata, Łukomska Agnieszka, Krzych Łukasz J., Magnucki Jacek, Pacula Małgorzata, Zaburzenia w okresie adaptacyjnym noworodków urodzonych „blisko terminu porodu”, 5. Dr MacDougall Jane, Ciąża tydzień po tygodniu, MUZA SA, Warszawa 2009 Jak wygląda płód w 36 tygodniu ciąży? W 36 tygodniu ciąży płód ma ok. 33 cm długości (CRL) i waży mniej więcej 2750 gramów6. Płód nadal się zaokrągla, co szczególnie wyraźnie zaobserwować można na jego twarzy, która staje się bardziej pulchna. Skóra na niej jest gładka i zaróżowiona, a podczas czuwania oczy pozostają otwarte. Na głowie, która jest już proporcjonalna w stosunku do reszty ciała, zaobserwować można często dość długie włosy. Oczy płodu są prawie zawsze niebieskie, ich kolor może jednak ulec zmianie w ciągu pierwszych miesięcy życia. Na tym etapie meszek płodowy, czyli lanugo, obecny jest tylko w śladowych ilościach. Stopniowo maleje też ilość mazi płodowej, chociaż nadal pokrywa ona ciało płodu. Kończyny dziecka również stają się pulchniejsze, widoczne są długie paznokcie. Dziecko jest mocno skulone, ponieważ staje się coraz większe i ma w macicy znacznie mniej miejsca, niż jeszcze kilka tygodni temu. 6. Objawy w 36 tygodniu ciąży W 36 tygodniu ciąży dno macicy znajduje się ok. 36 cm od spojenia łonowego7. W tym momencie macica wypełnia już niemal całą jamę brzuszną i kończy się prawie pod samymi żebrami. Wywołuje to oczywiście sporo dolegliwości, ponieważ inne narządy znajdujące się w jamie brzusznej pozostają mocno ściśnięte. Możemy więc cierpieć z powodu bólu żeber, problemów ze złapaniem oddechu oraz kłopotów trawiennych, takich jak zgaga czy niestrawność. Około 36 tygodnia ciąży może już dojść do wstawienia się główki dziecka. Oznacza to, że większa część główki płodu weszła do obręczy miednicznej. Bardzo możliwe, że rozpoznamy ten moment, ponieważ wiąże się on ze zmianą kształtu brzucha — dno macicy obniża się, przez co mamy wrażenie, że brzuch nieco opadł. Dla wielu przyszłych mam jest to chwila, w której ustępuje ucisk na żebra czy układ pokarmowy — często po obniżeniu się dna macicy o wiele łatwiej jest złapać oddech lub zjeść większą porcję jedzenia, nie martwiąc się zgagą. Wstawienie się główki powoduje jednak jednocześnie silniejszy ucisk na pęcherz moczowy, nasilając występujące już wcześniej dolegliwości. Wiele kobiet odczuwa też dziwne uczucie parcia na pochwę od wewnątrz, czasami związane z dyskomfortem czy dolegliwościami bólowymi. Warto pamiętać, że wstawienie się główki następuje zwykle wcześniej u pierworódek. Kobiety, które już rodziły, doświadczają tego czasem dopiero tuż przed porodem — ich mięśnie macicy mogą być rozciągnięte po poprzednich porodach, przez co nie wywierają tak dużego nacisku na główkę, jak w przypadku pierworódek8. Pod wpływem hormonów ciążowych, których stężenie pod koniec ciąży jest najwyższe, możemy zauważyć większe niż do tej pory obrzmienie piersi, a nawet ich wypełnianie się mlekiem. Czasami dojść może nawet do jego wyciekania. Pamiętajmy jednak, że nie dotyczy to wszystkich kobiet; jeśli nie zauważamy u siebie tych symptomów, nie panikujmy — tempo zachodzenia zmian związanych z laktacją jest w dużej mierze kwestią indywidualną. Innym objawem, wynikającym pośrednio ze zmian hormonalnych, jest obecność dużej ilości śluzu pochwowego, który może mieć różowawy lub brązowawy odcień. Kolor ten spowodowany jest rozmiękczeniem szyjki macicy oraz zwiększonym przepływem krwi. Nie zapominajmy, że silne plamienie lub krwawienie należy zawsze skonsultować z lekarzem9. Ostatni etap ciąży to dla wielu kobiet prawdziwa huśtawka emocjonalna. Możemy spodziewać się wielu sprzecznych emocji. Z jednej strony podekscytowania tym, że już niedługo poznamy swoje dziecko, z drugiej — lęku związanego z porodem, bólem i nowymi obowiązkami. Poważnym problemem jest też zniecierpliwienie czy nawet frustracja, spowodowane niepewnością co do terminu porodu. Objawy te pogłębiają się, jeśli już kilka razy pojawiło się przekonanie, że poród się rozpoczął, jednak okazało się to fałszywym alarmem. W tym czasie nieoceniona jest rola wsparcia ze strony bliskich osób. Musimy też zadbać w miarę możliwości o relaks oraz podejście pełne spokoju i cierpliwości — do końca ciąży na pewno nie pozostało już wiele czasu. Wśród innych objawów charakterystycznych dla 36 tygodnia ciąży wymienić można – duży brzuch, który utrudnia poruszanie się, ogranicza widoczność i powoduje poczucie niezgrabności, – bóle pleców i okolic miednicy, – rozstępy, przebarwienia i świąd skóry, – wysiłkowe nietrzymanie moczu, – bezsenność, – silniejsze i bardziej regularne skurcze Braxtona-Hicksa, – puchnięcie stóp i dłoni, – zespół cieśni nadgarstka, – możliwość pojawienia się „syndromu wicia gniazda”, – kołatanie serca i zawroty głowy10. 7. Curtis Glade B., Ciąża. 40 kolejnych tygodni, Amber, Warszawa 1997 r. 8, 9. Regan Lesley, Twoja ciąża tydzień po tygodniu, Esteri, Wrocław 2016 10. Objawy zebrane na podstawie wszystkich źródeł Pierwsze obawy porodu: jak je rozpoznać? Chociaż do przewidywanego terminu porodu pozostało jeszcze około miesiąca, trzeba zdawać sobie sprawę, że tak naprawdę może się on zacząć niemal w każdej chwili. Dlatego warto znać dokładnie pierwsze oznaki świadczące o tym, że wkrótce może rozpocząć się akcja porodowa. Pamiętajmy też, że jeśli nie mamy pewności co do tego, czy nie zaczyna się poród, zawsze lepiej jest skontaktować się na wszelki wypadek z lekarzem bądź położną. Nawet jeżeli się pomyślimy, nie powinien być to powód do wstydu — w ten sposób dbamy o bezpieczeństwo swoje i dziecka. Warto dodać, że czas mijający od wystąpienia pierwszych objawów przedporodowych do rozpoczęcia porodu może wynosić zarówno kilka tygodni czy kilka dni, jak i kilka godzin. Jednym z pierwszym objawów zwiastujących niedługie nadejście porodu jest wstawienie się główki dziecka. Trzeba jednak pamiętać, że u kobiet rodzących po raz pierwszy może do tego dojść nawet miesiąc przed porodem. U wieloródek zwykle niedługo przed rozpoczęciem akcji porodowej. Główka płodu obniża się w obręczy miednicznej i jest gotowa do porodu. Kobieta zauważyć może obniżenie się brzucha, ustąpienie takich objawów jak zgaga czy trudności ze złapaniem oddechu, a także zwiększone parcie na mocz11. Skurcze Braxtona-Hicksa a skurcze porodowe: najważniejsze różnice Skurcze Braxtona-Hicksa występujące na kilka tygodni przed porodem nazywane są także skurczami przepowiadającymi. Odróżnienie skurczów przepowiadających od skurczów porodowych nie jest proste, zwłaszcza w przypadku kobiety, która rodzi po raz pierwszy. Dlatego w razie potrzeby nie bójmy się zasięgnąć opinii specjalisty. Skurcze przepowiadające Skurcze porodowe – nie powodują skracania i rozwierania szyjki macicy – zazwyczaj nie są zbyt regularne – ich nasilenie nie zwiększa się w ciągu 1-2 h – ich częstotliwość nie zwiększa się w ciągu 1-2 h – powodują dyskomfort lub okresowe bóle podbrzusza – mogą ustąpić lub zmniejszyć intensywność po przyjęciu leków rozkurczowych czy uspokajających – mogą zanikać po zmianie pozycji czy wypoczynku – powodują skracanie i rozwieranie szyjki macicy, co nazywamy postępem porodu – są regularne – ich intensywność oraz częstotliwość stopniowo się zwiększają – powodują ból podbrzusza, a także ból zlokalizowany w okolicy krzyżowej – nie ustępują po przyjęciu leków rozkurczowych czy uspokajających – nie zanikają po zmianie pozycji czy wypoczynku – sprawiają czasem, że trudno jest mówić Źródła: Rekomendacje zespołu ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące opieki okołoporodowej i prowadzenia porodu, dr Stone Joanne, dr Eddleman Keith, Duenwald Mary, Ciąża dla bystrzaków, Helion 2007 Kolejnym symptomem są silniejsze i częstsze skurcze macicy. W fazie przedporodowej są to skurcze Braxtona-Hicksa, które towarzyszą kobiecie od wczesnego etapu ciąży — teraz są jednak o wiele mocniejsze, choć nadal powodują raczej dyskomfort niż ból. Sporą trudność sprawia nieraz kobietom odróżnienie skurczów Braxtona-Hicksa, które mogą być silne w ostatnich tygodniach ciąży (tzw. skurcze przepowiadające), od skurczów porodowych, świadczących o rozpoczęciu akcji porodowej (patrz tabela). Innym sygnałem zwiastującym zbliżający się poród jest odejście czopa śluzowego. Warto podkreślić, że może to nastąpić nawet kilkadziesiąt dni przed porodem. Jest jednak sygnałem, że szyjka macicy stała się rozmiękczona, zaczyna się skracać i rozwierać. Powoduje to wydalenie czopa, który podczas ciąży znajdował się w kanale szyjki macicy, stanowiąc ważną barierę ochronną przed różnego rodzaju infekcjami. Ponieważ czop śluzowy jest zamocowany w szyjce macicy za pomocą naczynia krwionośnego, jego wydalenie powoduje wypłynięcie z pochwy gęstego śluzu z odrobiną krwi. Nazywamy tę sytuację plamieniem porodowym12. Symptomem nadchodzącego porodu jest odejście wód płodowych, do którego dochodzi po przerwaniu błon płodowych. Zazwyczaj ma to miejsce, kiedy już pojawiły się skurcze. Jeżeli wody odejdą przed ich pojawieniem się (co nie jest częstą sytuacją), możemy przewidywać, że akcja porodowa rozpocznie się niemal natychmiast. Dosyć rzadko zdarza się, że w ciągu 24 godzin od przerwania błon płodowych nie pojawiają się skurcze — często zalecana jest wtedy indukcja porodu, ponieważ bez ochronnej bariery w postaci błon płodowych rośnie ryzyko infekcji i zakażenia płodu. Wiele kobiet obawia się, że wody płodowe wyleją się z nich nagle szerokim strumieniem. Jest to niezbyt często spotykana sytuacja. O wiele częściej ciekną one powoli, wąskim strumieniem, czasami przybierają postać wodnistych upławów. – Uwaga! Koniecznie skontaktujmy się z lekarzem, jeśli z odejściem wód płodowych połączone jest silne krwawienie. Powodem do niepokoju jest też niewłaściwy kolor wód płodowych, które powinny być jasne, zbliżone do barwy słomy. Zielonkawy lub czarny odcień świadczyć może o tym, że płód wydalił do nich smółkę, co bywa spowodowane niebezpiecznym niedotlenieniem. – Pamiętajmy, że po odejściu wód płodowych płód pozbawiony jest ochronnych błon płodowych. Zrezygnujmy z kąpieli w wannie i zadbajmy szczególnie o czystość okolic intymnych np. podmywając się po oddaniu kału13. – Kobiety czasem biorą wyciekający mocz za odchodzące powoli wody płodowe. Dlatego po zauważeniu na bieliźnie mokrej plamy, nie należy od razu wpadać w panikę. Zastanówmy się najpierw, czy nie jest to związane z częstym w zaawansowanej ciąży wysiłkowym nietrzymaniem moczu. Mocz ma specyficzny kolor i zapach, więc zwykle rozpoznajemy go bez problemu. Jednak w przypadku wątpliwości możemy skonsultować się z położną lub lekarzem. U części kobiet w ciągu kilku ostatnich dni przed porodem pojawia się biegunka. Prawdopodobnie jest to reakcja na wydzielanie przez organizm kobiety prostaglandyny — ta substancja wspomaga skurcze macicy, ale też powodować może rozwolnienie14. Nieczęsto zdarza się, że poród rozpoczyna się niespodziewanie i bez wcześniejszych „sygnałów ostrzegawczych”. Jeśli jednak w ostatnich tygodniach ciąży pojawia się nagła i silna potrzeba parcia, może to świadczyć o rozpoczęciu się akcji porodowej — należy skontaktować się z lekarzem czy położną bądź od razu udać do szpitala15. Początek porodu: kiedy możemy o nim mówić? Objawy zwiastujące poród mogą pojawić się po raz pierwszy około miesiąca przed terminem porodu — mowa tu np. o wstawieniu się główki płodu czy wydaleniu czopa śluzowego. Pamiętajmy jednak, że do stwierdzenia rozpoczęcia akcji porodowej konieczne jest spełnienie dwóch konkretnych warunków: – musi istnieć regularna czynność skurczowa macicy, pojawiająca się przynajmniej co 10 minut, – musi dojść do rozpoczęcia procesu skracania się oraz rozwierania szyjki macicy. Źródło: Poród prawidłowy, 11, 12, 13. Regan Lesley, Twoja ciąża tydzień po tygodniu, Esteri, Wrocław 2016 14. dr Stone Joanne, dr Eddleman Keith, Duenwald Mary, Ciąża dla bystrzaków, Helion 2007 15. Lees Christopher, Reynolds Karina, McCartan Grainne, Ciąża. Przewodnik po dziewięciu najważniejszych miesiącach w życiu kobiety, Pascal 2005 Zabiegi wspomagające poród: poród z użyciem próżnociągu Zabiegi wspomagające poród to określenie używane na poród przebiegający z użyciem takiego sprzętu jak próżniociąg czy kleszcze. Korzysta się z niego, kiedy poród trwa zbyt długo bądź w jego drugim okresie nie widać wyraźnych postępów. Zadaniem próżniociągu czy kleszczy nie jest wyciągnięcie dziecka, a jedynie ułatwienie jego wyciągnięcia — kluczową rolę odgrywają nadal skurcze macicy, których zadaniem jest wywieranie nacisku na dziecko. Większość przyszłych mam zapewne wolałaby uniknąć tego typu zabiegów, trzeba jednak pamiętać, że zawsze najważniejsze powinny być względy bezpieczeństwa — jeżeli poród nie przebiega prawidłowo, zabiegi wspomagające mogą okazać się nieocenione16. Jak zbudowany jest próżniociąg? Próżniociąg to dość proste w budowie urządzenie, które składa się z uchwytu oraz głowicy w formie ssawki. To właśnie ssawka jest kluczowym elementem — ta metalowa lub plastikowa głowica zostanie przytwierdzona do główki dziecka, pomagając w jej wydobyciu z dróg rodnych kobiety. Jak działa próżniociąg? Próżniociąg, jak sama nazwa wskazuje, wykorzystuje zjawisko próżni. Podczas gdy głowicę umieszcza się na potylicy płodu, za pomocą elektrycznej pompki w urządzeniu wytwarzana jest próżnia, pozwalająca na przyssanie główki do głowicy — powstałe w ten sposób zaczepienie jest naprawdę silne. Osoba prowadząca zabieg sprawdza, czy nie doszło do zassania tkanek matki, a następnie — kiedy pojawia się skurcz i kobieta zaczyna przeć — ciągnie za uchwyt urządzenia. Dzięki ciągnięciu główki po linii kości miednicznych możliwe jest osiągnięcie optymalnego, minimalnego oporu. Głowicę odczepia się poprzez zniesienie próżni, kiedy główka dziecka będzie już widoczna17. Kiedy stosuje się poród wspomagany? Istnieje kilka wskazań do tego, by skorzystać z pomocy próżniociągu lub kleszczy. Lekarz podejmuje taką decyzję, obserwując przebieg drugiej fazy porodu. Pomoc potrzebna jest np. gdy: – kobieta jest już wyczerpana długim parciem i nie jest w stanie przeć na tyle mocno, by urodzić dziecko, – lekarz uważa, że kobieta nie będzie w stanie przeć dostatecznie mocno i nie obejdzie się bez wsparcia, – istnieją ważne przesłanki, że szybki poród jest niezbędny dla bezpieczeństwa dziecka (lekarz może to stwierdzić np. na monitorując pracę jego serca), – płód ułożony jest w niestandardowy sposób, który uniemożliwia skuteczne parcie, – istnieją przeciwwskazania do wysiłku u matki np. cierpi ona na choroby układu oddechowego, – dojdzie do wypadnięcia pępowiny w drugim okresie porodu. Źródło: dr Stone Joanne, dr Eddleman Keith, Duenwald Mary, Ciąża dla bystrzaków, Helion 2007, Abrahams Peter, Ciąża. Wszystko, co trzeba wiedzieć od poczęcia do porodu, Świat Książki, Warszawa 2009 Zalety próżniociągu Obecnie próżniociąg jest wykorzystywany coraz częściej, spada za to natomiast częstość używania kleszczy. Posiada on wiele zalet: – pozwala na obrócenie się główki płodu w trakcie obniżania się w miednicy, dzięki czemu może ona wpasować się lepiej w kanał rodny, – ponieważ nie zajmuje tyle miejsca w pochwie co kleszcze, niweluje ryzyko powstania urazów, a także zmniejsza ryzyko, że niezbędne będzie nacięcie krocza, – wymaga mniejszej dawki znieczulenia niż poród zabiegowy z użyciem kleszczy. Wady próżniociągu – Poród przebiega w nieco wolniejszym tempie, ze względu na konieczność przygotowania i obsługiwania dodatkowego sprzętu, – istnieje ryzyko pojawienia się powierzchownych ran główki u noworodka, a w rzadkich przypadkach krwiaka podokostnowego, który jednak znika w ciągu ok. 2 tygodni, – w bardzo rzadkich przypadkach (raz na 300-400 porodów) dochodzi do niebezpiecznego krwotoku wewnątrzczaszkowego; trzeba jednak pamiętać, że liczba ta jest podobna jak w przypadku użycia kleszczy czy cesarskiego cięcia, prawdopodobnie nie jest więc związana z wykorzystaniem próżniociągu, – pewną wadą jest także stożkowaty wygląd główki dziecka po porodzie; trzeba jednak wyraźnie zaznaczyć, że nie jest on w żaden sposób niebezpieczny i mija po kilku dniach18. Przygotowanie do zabiegów wspomagających poród Przeprowadzenie zabiegów wspomagających poród jest możliwe tylko w ściśle określonych warunkach i po odpowiednim przygotowaniu do nich kobiety. Jakie warunki powinny być spełnione? – Nie istnieje niewspółmierność matczyno-płodowa, czyli główka ma szansę przedostać się bez przeszkód przez kanał rodny kobiety. – Główka płodu wstawiła się, znajduje się mniej więcej na wysokości kolców kulszowych. – Doszło już do pełnego rozwarcia szyjki macicy (chociaż próżniociągu używa się czasem również bez pełnego rozwarcia). – Skurcze macicy muszą być skuteczne, bo nie jest możliwe wydobycie płodu za pomocą samych kleszczy czy próżniociągu — są one jedynie wsparciem. – Pęcherz moczowy kobiety powinien być opróżniony (często zakłada się cewnik). – Zastosowano odpowiednio dopasowany do potrzeb rodzaj znieczulenia. Źródło: Abrahams Peter, Ciąża. Wszystko, co trzeba wiedzieć od poczęcia do porodu, Świat Książki, Warszawa 2009 16, 17, 18. Regan Lesley, Twoja ciąża tydzień po tygodniu, Esteri, Wrocław 2016 Zabiegi wspomagające poród: poród z użyciem kleszczy Kleszcze są metodą wspomagania porodu wykorzystywaną od setek lat — w czasach, gdy cesarskie cięcie było bardzo poważnym zabiegiem, okazywały się nieocenione. Dziś wspomaganie porodu coraz częściej odbywa się za pomocą próżniociągu, jednak w niektórych sytuacjach kleszcze również okazują się bardzo przydatne. Jak wyglądają kleszcze? Kleszcze mogą mieć różne kształty oraz wymiary. Wyglądem przypominają dwie złączone ze sobą metalowe łyżki. Każdą z tych łyżek zakłada się oddzielnie wokół główki, a następnie się je zamyka. Obejmując głowę, chronią ją podczas delikatnego przeciągania przez kanał rodny19. Rodzaje porodów kleszczowych Wyróżnia się cztery rodzaje porodów kleszczowych. Kryterium stanowi tu wysokość umiejscowienia główki dziecka w kanale rodnym i tym samym wysokość użycia kleszczy. – Poród wysoki: obecnie raczej się go nie przeprowadza, ponieważ użycie kleszczy wysoko w kanale rodnym wiąże się z ryzykiem urazów zarówno matki, jak i dziecka. – Poród średni: mówimy o nim, kiedy główka znajduje się mniej więcej w połowie kanału rodnego; do tego porodu często używa się kleszczy prostych, które są dłuższe od kleszczy wyjściowych. – Poród niski: w tym przypadku także używane są kleszcze proste; ma on miejsce w sytuacji, gdy główka jest wstawiona i znajduje się więcej niż 2 cm poniżej kolca kulszowego. – Poród wyjściowy: używa się do niego kleszczy wyjściowych; mamy z nim do czynienia, kiedy główka dziecka jest już widoczna w pochwie. Źródło: Regan Lesley, Twoja ciąża tydzień po tygodniu, Esteri, Wrocław 2016 Jak działają kleszcze? Podobnie jak w przypadku próżniociągu, kleszcze jedynie wspomagają wydostanie dziecka na świat. Ich ramiona zaciska się na główce dziecka, by w rytm skurczów macicy przeciągnąć je w dół kanału rodnego matki. Rodzaje kleszczy Istnieje kilka rodzajów kleszczy: – wyjściowe, – proste, – zgięte. Każdy z nich spełnia nieco odmienne funkcje. Po kleszcze wyjściowe sięga się, kiedy widoczna jest już główka dziecka. W tej sytuacji kluczowe jest pokonanie oporu mięśni krocza, przytrzymujących główkę w pochwie. Kleszcze proste są dłuższe od wyjściowych i używane są w celu obniżenia główki w kanale rodnym. Stosuje się je, gdy jest ona wstawiona i obniżona na ponad 2 cm poniżej kolca kulszowego, bądź też znajduje się w połowie kanału rodnego. Najrzadziej wykorzystywane są obecnie kleszcze zgięte, które służą do obrócenia znajdującej się w kanale główki na położenie potyliczno-przednie. Jest to zabieg wymagający od osoby przeprowadzającej go sporych umiejętności i powinien odbywać się w pobliżu sali operacyjnej. Pozwala to w razie komplikacji na szybkie wykonanie cesarskiego cięcia20. Zalety kleszczy Chociaż obecnie coraz chętniej sięga się po próżniociąg, czasem z różnych powodów nie może być on zastosowany. Wtedy nieocenione okazują się kleszcze. Ich użycie jest też szybsze niż w przypadku próżniociągu. Ocenia się także, że taki zabieg może być mniej traumatyczny dla dziecka, ponieważ próżniociąg powoduje powstanie opuchlizny na główce. Wady kleszczy – Użycie kleszczy często wymaga nacięcia krocza. – Przy wykorzystaniu kleszczy bardziej prawdopodobne jest ryzyko powstania urazów pochwy. – Podczas porodu kleszczowego konieczne jest silniejsze znieczulenie niż przy wykorzystaniu próżniociągu. Przy kleszczach wyjściowych wystarczające jest zwykle znieczulenie miejscowe w tkankę krocza czy nerw sromowy. Przy innych kleszczach konieczne może być znieczulenie zewnątrzoponowe lub blokada kręgosłupa21. 19. Abrahams Peter, Ciąża. Wszystko, co trzeba wiedzieć od poczęcia do porodu, Świat Książki, Warszawa 2009 20, 21. Regan Lesley, Twoja ciąża tydzień po tygodniu, Esteri, Wrocław 2016 Źródła: – Abrahams Peter, Ciąża. Wszystko, co trzeba wiedzieć od poczęcia do porodu, Świat Książki, Warszawa 2009 – Baumert Małgorzata, Łukomska Agnieszka, Krzych Łukasz J., Magnucki Jacek, Pacula Małgorzata, Zaburzenia w okresie adaptacyjnym noworodków urodzonych „blisko terminu porodu”, – Curtis Glade B., Ciąża. 40 kolejnych tygodni, Amber, Warszawa 1997 r. – Gabbe Steven G., Niebyl N. Jennifer, Simpson Joe Leigh i inni, Położnictwo. Ciąża prawidłowa i powikłana, tom I, Edra Urban & Partner 2014 – Lees Christopher, Reynolds Karina, McCartan Grainne, Ciąża. Przewodnik po dziewięciu najważniejszych miesiącach w życiu kobiety, Pascal 2005 – Dr MacDougall Jane, Ciąża tydzień po tygodniu, MUZA SA, Warszawa 2009 – Moore, Persaud, Torchia, Embriologia i wady wrodzone, Elsevier Urban&Partner – Regan Lesley, Twoja ciąża tydzień po tygodniu, Esteri, Wrocław 2016 – dr Stone Joanne, dr Eddleman Keith, Duenwald Mary, Ciąża dla bystrzaków, Helion 2007 – Poród prawidłowy, – Rekomendacje zespołu ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące opieki okołoporodowej i prowadzenia porodu, Autor: Sara „Chociaż do przewidywanego terminu porodu pozostało jeszcze około miesiąca, trzeba zdawać sobie sprawę, że tak naprawdę może się on zacząć niemal w każdej chwili.”

29.-32. tydzień ciąży – proces kostnienia szkieletu ma się ku końcowi, nadal intensywnie rozwijają się wszystkie układy ciała oraz mózgi maluchów; 33.-36. tydzień ciąży – płody przyjmują pozycję do porodu; mają już włoski, brwi i rzęsy oraz stale gromadzą tkankę tłuszczową pod skórą

dziecko 36 tydzień ciąży